Xoài chín vàng

Xoài – Trái cây nhiệt đới được yêu thích

Xoài là một loại cây ăn quả nhiệt đới, có nguồn gốc ở Nam Á và Đông Nam Á. Nó được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia, nhưng chủ yếu tập trung ở Châu Á, đặc biệt là Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Philippines…

Nó có hình dạng hơi thuôn dài, cong ở phần đuôi và thường có vỏ màu xanh đậm. Có hương vị thơm ngon, vị ngọt vừa ăn và chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa. Có thể ăn tươi hoặc chế biến thành nhiều món ăn ngon và bổ dưỡng, như nước ép, sinh tố, salad, chutney, mứt, kem, bánh… Đây là hoa quả quốc gia của Philippines và cây quốc gia của Bangladesh.

1. Nguồn gốc, xuất xứ của cây xoài

Theo các nghiên cứu, cây xoài có nguồn gốc từ vùng núi Himalaya của Ấn Độ và Myanmar, và được trồng từ hơn 4000 năm trước. Nó được du nhập vào các quốc gia khác nhờ vào các hoạt động thương mại, di dân, chiến tranh và khám phá.

Hiện nay, xoài được trồng ở hầu hết các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới, với tổng diện tích trồng ước tính khoảng 4,9 triệu ha, và tổng sản lượng ước tính khoảng 46,6 triệu tấn. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Ấn Độ là nước sản xuất xoài lớn nhất thế giới, với 21,5 triệu tấn, chiếm 46,1% tổng sản lượng, tiếp theo là Trung Quốc với 4,77 triệu tấn, chiếm 10,2% tổng sản lượng. Việt Nam là nước sản xuất xoài thứ tư thế giới, với 2,64 triệu tấn, chiếm 5,7% tổng sản lượng.

Cây xoài thuộc họ Anacardiaceae, bao gồm khoảng 70 loài, trong đó có 35 loài được trồng làm cây ăn quả. Các loài xoài được phân loại theo các nhóm chủng, nhóm giống và giống, dựa trên các đặc điểm di truyền, hình thái, sinh lý và sinh học.

  • Các nhóm chủng xoài bao gồm xoài Ấn Độ, xoài Philippines, xoài Đông Dương, xoài Tây Ban Nha, xoài Mỹ La Tinh và xoài lai.
  • Các nhóm giống xoài bao gồm xoài đường, xoài cát, xoài dưa, xoài đào, xoài đá, xoài gai, xoài mật, xoài ngọt, xoài sữa, xoài tím, xoài xanh và xoài vàng.
  • Các giống xoài bao gồm xoài Alphonso, xoài Benishaan, xoài Carabao, xoài Cat Chu, xoài Dasheri, xoài Haden, xoài Keitt, xoài Kent, xoài Nam Doc Mai, xoài Tommy Atkins, xoài Valencia Pride và nhiều giống khác.

2. Đặc điểm của Xoài

Cây xoài là một loại cây gỗ lớn, cao từ 10 đến 40 m, có thân thẳng, vỏ màu nâu xám, lá hình trứng, màu xanh đậm, dài từ 15 đến 35 cm, rộng từ 6 đến 16 cm. Cây xoài ra hoa vào mùa đông hoặc đầu xuân, hoa màu trắng hoặc hồng, hình chuông, nhỏ, thơm, mọc thành chùm ở ngọn cành.

Bông xoài - hoa xoài
Hoa xoài màu trắng hoặc hồng

Trái xoài có hình dáng hơi thuôn dài, cong ở phần đuôi và thường có vỏ màu xanh đậm khi chưa chín và màu vàng hoặc cam khi chín. Trái có kích thước khác nhau tùy theo giống, từ 5 đến 30 cm dài, từ 4 đến 20 cm rộng, từ 150 g đến 2 kg nặng. Hương vị thơm ngon, vị ngọt vừa ăn và chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa.

Xoài còn sống
Đặc điểm trái xoài

Theo USDA, 100g xoài chín cung cấp khoảng 60 kcal, 15 g carbohydrate, 1,6g chất xơ, 0,8g chất đạm, 0,4g chất béo, 36,4mg vitamin C, 1082 IU vitamin A, 0,2mg vitamin B6, 0,1mg vitamin E, 0,1mg vitamin K, 11mg canxi, 0,2mg sắt, 14mg magiê, 168mg kali, 10mg natri, 0,1mg kẽm và nhiều khoáng chất khác.

Quả xoài có nhiều công dụng, có thể ăn tươi hoặc chế biến thành nhiều món ăn ngon và bổ dưỡng, như nước ép, sinh tố, salad, chutney, mứt, kem, bánh… Quả xoài cũng có lợi cho sức khỏe, như kiểm soát huyết áp, ngăn ngừa và ức chế ung thư, giúp tăng cân, chống lão hóa, tăng cường miễn dịch và nhiều lợi ích khác.

3. Có những giống xoài nào được trồng ở Việt Nam?

Việt Nam là một trong những nước sản xuất xoài lớn nhất thế giới. Chúng được trồng ở hầu hết các tỉnh thành của Việt Nam, nhưng tập trung nhiều nhất ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long. Hiện nay, có hơn 300 giống xoài được trồng ở Việt Nam, trong đó có một số giống nổi tiếng như:

Những trái xoài chín vàng
Những giống xoài ở Việt Nam
  • Xoài Cát Hòa Lộc: Đây là giống xoài nổi tiếng nhất cả nước, đặc biệt là ở vùng đồng bằng sông Cửu Long như Đồng Tháp, Long An, Tiền Giang, Hậu Giang. Quả có hình dáng thuôn dài, vỏ màu vàng nhạt, thịt màu vàng tươi, chắc, mịn và ít xơ. Vị ngọt vừa ăn, thơm đậm đà. Trọng lượng trung bình từ 350-450 g. Tỷ lệ thịt cao trên 80%, độ Brix 20 – 24%.
  • Xoài Cát Chu: Đây là giống xoài được trồng phổ biến ở các tỉnh ĐBSCL, được trồng nhiều ở các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ. Quả xoài có hình dáng hơi tròn, vỏ màu vàng đậm, thịt màu đỏ, mịn, chắc và ít xơ. Vị ngọt pha chút chua nhẹ, thơm nồng nàn. Trọng lượng trung bình từ 250-300 g. Tỷ lệ thịt ăn được cao 78 – 80%. Độ Brix 18 – 20%.
  • Xoài Bưởi: Đây là giống xoài có quả lớn nhất, có thể lên đến 1 kg. Quả xoài có hình dáng tròn, vỏ màu xanh, thịt màu vàng, mềm, nhiều xơ. Vị ngọt nhạt, có mùi bưởi. Tỷ lệ thịt ăn được thấp 60 – 65%. Độ Brix 15 – 18%.
  • Xoài Keo: Đây là giống xoài được ưa thích ăn sống, đặc biệt là làm xoài lắc. Quả xoài có hình dáng thuôn, vỏ màu xanh, thịt màu trắng, giòn, nhiều xơ. Vị chua và giòn mà xoài keo được xem như là lựa chọn đầu tiên khi làm gỏi, xoài lắc hay ăn sống cùng mắm ruốc muối tôm. Trọng lượng trung bình từ 200-350 g. Tỷ lệ thịt ăn được thấp 65 – 70%. Độ Brix 12 – 15%.
  • Xoài tứ quý: Đây là giống xoài có thể cho trái quanh năm, được trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam. Xoài tứ quý có hình bầu dục, nhỏ, vỏ màu xanh vàng, thịt màu vàng cam, vị ngọt thanh, thơm ngon.
  • Xoài Thanh Ca: là giống xoài có hình dáng thuôn dài, vỏ màu vàng, thịt quả màu vàng cam, có vị ngọt thanh, thơm. Xoài Thanh Ca được trồng nhiều ở các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang.

4. Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Xoài có thể được trồng quanh năm, nhưng thời điểm thích hợp nhất là vào đầu mùa mưa. Bởi thời tiết lúc này phù hợp cho cây xoài phát triển, đâm chồi, tỷ lệ sống của cây con cao.

Kỹ thuật trồng
  • Đất trồng xoài cần tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt, có độ pH từ 5,5 đến 7. Có thể trồng xoài trên các loại đất đỏ bazan, đất feralit, đất vàng, đất phù sa cổ, đất xám, đất phù sa mới ven sông.
  • Thời vụ trồng xoài tốt nhất là vào đầu mùa mưa, từ tháng 5 đến tháng 7 dương lịch. Tuy nhiên, nếu có đủ nước tưới và che mát, có thể trồng xoài quanh năm. Tránh trồng xoài vào lúc nắng nóng hay rét đậm.
  • Khoảng cách trồng xoài phù hợp là 8x8m hoặc 10x10m. Cũng có thể trồng dày hơn với khoảng cách 5x6m rồi tỉa thưa dần khi cây lớn.
  • Nhân giống xoài phổ biến nhất là ghép cành. Chọn cây ghép có bầu ghép không bị dập hay vỡ, cây ghép sinh trưởng tốt và thân mập mạp, cây ghép có chiều cao khoảng 40-50cm và đường kính 1cm, cây ghép có từ 2-3 đợt lộc, lá xanh đậm và không có vết sâu bệnh.
  • Chuẩn bị hố trồng có kích thước 60 x 60 x 60 cm, bón lót phân chuồng hoai mục, phân lân, phân NPK cho hố trồng. Trồng cây ghép vào hố, đổ đất lấp hố, tưới nước đầy đủ, chăm sóc cây bằng cách tưới nước, bón phân, cắt tỉa, phòng trừ sâu bệnh.
Gốc cây xoài
Trồng và chăm sóc cây xoài
Cách chăm sóc
  • Bón phân cho cây xoài theo từng giai đoạn: bón phân hữu cơ 2 lần/năm, bón phân hóa học 3-4 lần/năm, bón phân lá 1-2 lần/năm. Phân hóa học gồm phân NPK, phân lân, phân kali, phân ure, phân bình điện, phân vi lượng. Phân lá gồm phân bòn lá, phân sinh học, phân hữu cơ.
  • Cắt tỉa cành tạo tán cho cây xoài theo từng giai đoạn: cắt tỉa cành non, cắt tỉa cành già, cắt tỉa cành thừa, cắt tỉa cành bệnh, cắt tỉa cành chết, cắt tỉa cành cạnh tranh, cắt tỉa cành đẻ nhánh, cắt tỉa cành đẻ hoa.
  • Xử lý ra hoa cho cây xoài bằng cách sử dụng các chất kích thích ra hoa, như paclobutrazol, kali nitrat, kali clorua, kali sulfat, kali dihydrogen photphat, ethephon, nước nóng.
Thu hoạch và bảo quản

Thu hoạch và bảo quản xoài bằng cách xác định thời điểm thu hoạch, cách thức thu hoạch, vệ sinh và sắp xếp quả:

  • Thời điểm thu hoạch xoài tùy thuộc vào giống xoài, thị trường tiêu thụ và yêu cầu của người tiêu dùng. Có thể thu hoạch xoài khi chưa chín hoàn toàn, khi đã chín một phần hoặc khi đã chín hoàn toàn.
  • Cách thức thu hoạch xoài là cắt quả bằng kéo hoặc dao, chừa lại một đoạn cuống dài khoảng 2-3 cm, tránh làm rách vỏ hoặc làm rơi quả.
  • Vệ sinh và sắp xếp quả là rửa sạch quả bằng nước, lau khô quả bằng khăn, phân loại quả theo kích thước, hình dáng, màu sắc, đóng gói quả vào thùng hoặc rổ.

Bảo quản xoài bằng cách xử lý trước bảo quản, lựa chọn phương pháp bảo quản, kiểm tra và theo dõi quá trình bảo quản

  • Xử lý trước bảo quản là ngâm quả xoài vào dung dịch chất bảo quản, như AC-36 FDA, để ngăn ngừa bệnh thán thư, thối đầu trái.
  • Phương pháp bảo quản có thể là bảo quản ở nhiệt độ thường, bảo quản ở nhiệt độ lạnh, bảo quản bằng khí điều chỉnh, bảo quản bằng sấy khô, bảo quản bằng đông lạnh.
  • Kiểm tra và theo dõi quá trình bảo quản là kiểm tra định kỳ chất lượng, hình dáng, màu sắc, mùi vị, độ ẩm, độ chín của quả xoài, và điều chỉnh các điều kiện bảo quản nếu cần

5. Thách thức và cơ hội của việc sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu xoài

Những khó khăn, thách thức của việc sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu xoài

Theo Hiệp hội Xoài Việt Nam, năm 2020, xoài Việt Nam gặp nhiều khó khăn, thách thức, bao gồm biến đổi khí hậu, thiếu nguồn nước, thiếu đầu tư, thiếu chính sách hỗ trợ, thiếu nguồn nhân lực, thiếu kiến thức, kỹ năng, thiếu sự hợp tác, liên kết, thiếu sự tin tưởng của người tiêu dùng. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn của xoài, cũng như khả năng thích nghi và phát triển của các giống xoài.

Ngoài ra, xoài Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nước sản xuất xoài khác, như Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Philippines… Các thị trường xuất khẩu xoài cũng đặt ra những yêu cầu ngày càng cao về tiêu chuẩn, chất lượng, an toàn, vệ sinh của xoài, như VietGAP, GlobalGAP, USDA Organic, EU Organic, JAS Organic… Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực sản xuất, chế biến, bảo quản, kiểm tra, chứng nhận, truy xuất nguồn gốc, chất lượng, an toàn của xoài.

Những cơ hội và triển vọng của việc sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu xoài

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2020, Việt Nam xuất khẩu xoài sang 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, với kim ngạch đạt 180 triệu USD, tăng 6,5% so với năm 2019.

Các thị trường xuất khẩu chính của xoài Việt Nam bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Châu Âu, Mỹ, Canada, Úc, New Zealand… Trong đó, Trung Quốc là thị trường lớn nhất, chiếm 66,8% tổng kim ngạch, tuy nhiên, giá trị xuất khẩu sang thị trường này giảm 8,9% so với năm 2019. Ngược lại, các thị trường khác đều tăng trưởng mạnh, như Hàn Quốc (tăng 66,8%), Nhật Bản (tăng 9,7%), Châu Âu (tăng 32,4%), Mỹ (tăng 34,7%), Canada (tăng 32,3%), Úc (tăng 41,1%), New Zealand (tăng 80,6%). Điều này cho thấy, xoài Việt Nam đang được đánh giá cao và có nhiều cơ hội tiếp cận các thị trường khó tính và có tiềm năng lớn.

Ngoài ra, việc ký kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do, như EVFTA, CPTPP, RCEP… cũng mở ra những cơ hội cho xoài Việt Nam được hưởng lợi từ việc giảm thuế, thúc đẩy hợp tác, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực sản xuất, chất lượng, an toàn của xoài.

Kết luận

Xoài cũng là một loại trái cây quan trọng, có giá trị kinh tế cao, là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Xoài được nhiều thị trường trên thế giới ưa chuộng, đặc biệt là các quốc gia có thu nhập cao.

Tôi hy vọng bài viết này sẽ mang lại cho bạn đọc những thông tin bổ ích và thú vị về loại cây ăn quả này. Tôi cũng mong rằng xoài sẽ được phát triển và bảo vệ, để có thể đem lại nhiều lợi ích hơn nữa cho xã hội và con người Việt Nam.

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Lên đầu trang