Cây mía, với vẻ ngoài giản dị, ẩn chứa trong mình giá trị kinh tế to lớn và là nguồn nguyên liệu cho nhiều sản phẩm thiết yếu. Vàng mọc trên đất, mang vị ngọt ngào đến cho cuộc sống, là biểu tượng cho sự cần cù và chịu thương chịu khó của người nông dân Việt Nam. Bài viết này sẽ đi sâu vào khám phá công dụng, giá trị kinh tế, cũng như kỹ thuật trồng và chăm sóc cây mía hiệu quả.
Nguồn gốc và đặc điểm của cây mía
Cây mía có tên khoa học là Saccharum officinarum, thuộc họ cỏ (Poaceae). Cây mía có nguồn gốc từ Đông Nam Á, nơi mà người ta đã trồng và khai thác cây mía từ hàng nghìn năm trước. Cây mía được du nhập vào châu Âu vào thế kỷ 15 bởi những nhà thám hiểm Bồ Đào Nha, và sau đó được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, như châu Mỹ, châu Phi, châu Úc…

Cây mía là cây lâu năm, sống từ 4-6 năm, cao từ 2-6 m, có thân thẳng, mập, có nhiều mắt, có màu xanh, vàng hoặc tím. Thân cây mía có nhiều mô sắc tố, chứa nhiều đường, khoảng 10-20% trọng lượng khô. Lá cây mía dài từ 1-2 m, hẹp từ 3-6 cm, có gân, có thùy, có màu xanh, có lông ở mép. Hoa cây mía nhỏ, màu trắng hoặc vàng, có nhiều nhị, mọc thành chùm ở đầu thân. Quả cây mía là hạt nhỏ, màu nâu, có lông, chứa nhiều tinh bột.
Mía ưa nhiệt độ cao, từ 25-35 độ C, độ ẩm từ 70-90%, độ pH từ 5-7. Cây mía thích hợp với đất phù sa, đất cát, đất sét, có độ sâu từ 1-1,5 m, có lớp hữu cơ dày, có khả năng thoát nước tốt. Chúng có thể trồng xen canh với các loài cây khác, như cây chuối, cây ca cao, cây cà phê, cây cau, cây tiêu, cây điều… để tạo bóng mát và tăng hiệu quả kinh tế.
Công Dụng và Giá Trị Kinh Tế của Cây Mía
Mía là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất đường và các sản phẩm đường liên quan. Đường mía, với hương vị đặc trưng và màu sắc tự nhiên, là một phần không thể thiếu trong nền ẩm thực của nhiều quốc gia, là một nguồn năng lượng dồi dào, cung cấp cho cơ thể lượng calo cần thiết để hoạt động. Không chỉ vậy, đường mía còn được sử dụng để chế biến thành nhiều loại thực phẩm và đồ uống thơm ngon như bánh kẹo, nước ngọt, sữa chua,… Ngoài ra, mía còn có nhiều công dụng khác trong y học, làm đẹp và sản xuất nhiên liệu sinh học. Ngoài ra, mía còn được sử dụng để sản xuất rượu mía, một loại đồ uống truyền thống có giá trị kinh tế và văn hóa.

Trong nông nghiệp, cây mía cung cấp một nguồn thu nhập ổn định cho nhiều nông dân trên thế giới. Việc trồng mía có thể tạo ra lượng công việc lớn, từ việc chăm sóc cây trồng đến thu hoạch và chế biến sản phẩm. Điều này giúp tạo ra việc làm cho hàng triệu người lao động, thúc đẩy phát triển kinh tế ở các vùng nông thôn, và đóng góp vào ngân sách nhà nước thông qua thuế và xuất khẩu. Ngành mía đường đóng góp quan trọng vào nền kinh tế của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Không chỉ có giá trị kinh tế, mía còn có giá trị sinh thái cao. Hệ thống rễ mạnh mẽ của cây giúp cải thiện đất đai và ngăn chặn sự trượt lở đất. Ngoài ra, mía cũng là một nguồn năng lượng tái tạo, giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng không tái tạo như than đá.
Ngoài sản xuất đường, mía còn sản xuất ra các sản phẩm khác như:
- Sản xuất cồn: Nước mía được sử dụng để lên men sản xuất cồn, một nguyên liệu quan trọng trong ngành công nghiệp hóa chất và y tế.
- Sản xuất thức ăn chăn nuôi: Bã mía sau khi ép lấy nước có thể được sử dụng làm thức ăn cho gia súc.
- Sản xuất giấy: Bã mía cũng có thể được sử dụng để sản xuất giấy, một loại vật liệu quan trọng trong đời sống con người.
Cách Trồng và Chăm Sóc Cây Mía

Cây mía là một loại cây có nhiều giá trị kinh tế, y học và văn hóa. Để trồng và chăm sóc vườn cây mía, bạn cần lưu ý những điều sau:
Chọn đất:
Bạn nên chọn đất phù hợp với tính chất, độ pH và độ ẩm của cây mía. Đất nên có độ xốp, thoáng, mềm, giàu dinh dưỡng, không bị cứng, vón, chua, kiềm, mặn. Bạn có thể sử dụng các loại đất như đất phù sa, đất cát, đất sét, đất trộn, đất sạch.
Chuẩn bị đất:
Bạn nên cày bừa đất sâu khoảng 40-50 cm, dọn sạch cỏ rác, bón phân hữu cơ như phân chuồng, phân trùn quế, phân vi sinh… với lượng từ 1-1,5 tấn/ha trước khi bừa lần cuối.
Chọn giống:
Bạn nên chọn giống mía phù hợp với điều kiện khí hậu, ánh sáng, không gian và nhu cầu của mình. Bạn nên chọn cây mía có nguồn gốc rõ ràng, có chất lượng cao, khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, có năng suất và chất lượng hoa tốt. Bạn có thể mua cây mía ở các cửa hàng, vườn ươm, trung tâm nghiên cứu hoặc trao đổi với những người có kinh nghiệm trồng mía.
Thời vụ trồng:
Bạn nên trồng mía vào thời điểm thích hợp, tùy theo từng vùng sinh thái. Một số vùng nên trồng vào mùa mưa, như miền Nam, Tây Nguyên, miền Trung… Một số vùng nên trồng vào mùa khô, như miền Bắc, Đồng bằng sông Cửu Long… Một số vùng có thể trồng quanh năm, như miền Trung, miền Nam…
Cách trồng:
Bạn có thể trồng mía bằng nhiều cách, tùy theo từng loại giống và điều kiện đất đai. Một số cách trồng phổ biến, như trồng bằng hạt, trồng bằng cành, trồng bằng củ, trồng bằng rễ, trồng bằng ghép… Khi trồng mía, bạn nên đào hố trước, tùy theo kích thước của cây, thông thường hố được đào sâu khoảng 20-30 cm. Khi đào hố, bạn nên để lớp đất mặt qua một bên, lớp đất dưới qua một bên. Khi trộn hỗn hợp phân + đất lấp hố, bạn nên lấy lớp đất mặt để trộn. Khi trồng cây vào hố, bạn nên để phần gốc cây ngang mặt đất, không để quá cao hoặc quá thấp, sau đó ấn chặt đất quanh gốc cây, tưới nước để đất ẩm và dính vào gốc cây.

Tưới nước:
Bạn nên tưới nước cho mía đều đặn, tùy theo từng loại giống và điều kiện thời tiết. Một số loại giống cần tưới nước nhiều, như K88-65, K95-156, Suphanburi 7… Một số loại giống cần tưới nước ít, như VN84-4137, VN85-1427, DLM24… Bạn nên tưới nước vào buổi sáng hoặc chiều, tránh tưới nước vào buổi trưa nắng nóng hoặc buổi tối lạnh. Nên tưới nước vào gốc cây, không tưới nước vào lá hoặc thân, để tránh gây bệnh cho cây. Tưới nước vừa đủ, không tưới quá nhiều hoặc quá ít, để tránh gây ngập úng hoặc khô héo cho cây.
Bón phân:
Nên bón phân cho mía định kỳ, tùy theo từng loại giống và giai đoạn sinh trưởng. Bón phân hữu cơ và phân hóa học cho mía, để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây sinh trưởng và ra hoa. Phân hữu cơ như phân chuồng, phân trùn quế, phân vi sinh… để cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu, tăng khả năng giữ nước và hấp thu dinh dưỡng. Bón phân hóa học như NPK, ure, DAP, kali… để bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây.
Phòng trừ sâu bệnh:
Bạn nên phòng trừ sâu bệnh cho mía kịp thời, để bảo vệ cây khỏi những tác nhân gây hại. Nên quan sát thường xuyên và phòng trừ kịp thời các loại sâu bệnh gây hại cho mía.
- Chọn giống mía có khả năng kháng bệnh, như F 156, Co 245.
- Làm đất kỹ trước khi trồng và chăm sóc ruộng mía để xử lý gốc, loại bỏ nguồn bệnh.
- Bón phân đầy đủ và cân đối. Bóc bỏ lá mía già để tạo sự thông thoáng cho ruộng mía và giảm khả năng lây lan của bệnh.
- Phun thuốc bảo vệ thực vật phòng trừ sâu bệnh hại mía, như Supracide 40ND, nồng độ 0.1-1.15%.
- Cắt bỏ các vùng trên thân cây mía bị nhiễm bệnh, như bệnh đốm vòng.
- Dọn sạch tàn dư và đốt trước khi bắt đầu trồng vụ mới.
Thu hoạch:
- Mía chín sau 10-12 tháng trồng, tùy thuộc vào giống mía và điều kiện canh tác.
- Cắt mía vào lúc trời ráo, không nên cắt vào mùa mưa để tránh ảnh hưởng đến chất lượng mía.
Kết Luận
Cây mía không chỉ là nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành công nghiệp đường mía mà còn mang lại nhiều lợi ích cho nông nghiệp và môi trường, mang lại thu nhập cho người nông dân và tạo ra việc làm cho nhiều người lao động. Cây mía được ví như “vàng trắng” của nông thôn Việt Nam, góp phần làm cho cuộc sống của người nông dân ngày càng ấm no, hạnh phúc. Việc trồng và chăm sóc cây mía đòi hỏi sự kiên nhẫn và kiến thức, nhưng đem lại lợi ích lớn cho người trồng và cộng đồng.