Cây khóm, còn được biết đến với tên gọi dứa hoặc thơm, là loại cây thân thảo lâu năm, có tên khoa học là Ananas comosus, thuộc họ Bromeliaceae. Có nguồn gốc từ Nam Mỹ, khóm được du nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 16 và trở thành cây trồng phổ biến khắp cả nước. Với đặc điểm dễ trồng, ít sâu bệnh, thích nghi với nhiều điều kiện khí hậu, khóm mang lại giá trị kinh tế cao cho người nông dân. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về đặc điểm, giá trị dinh dưỡng, kinh tế, cũng như kỹ thuật trồng và chăm sóc cây khóm hiệu quả.
I. Đặc điểm của cây khóm
Cây khớm có nguồn gốc từ Brazil, được du nhập vào Việt Nam từ rất lâu đời. Ngày nay, cây khớm được trồng ở nhiều nơi trên khắp đất nước, đặc biệt là ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long như Đồng Tháp, Tiền Giang, An Giang,…
1. Đặc điểm hình thái:
- Thân cây: Thân cây khớm ngắn và mập, có màu xanh lục hoặc nâu, với các lá xếp thành hình hoa thị. Lá khớm dài, nhọn, có mép lá gai nhọn, giúp cây chống lại các loài động vật ăn cỏ.
- Lá: Lá khớm có màu xanh đậm, dài và nhọn, mép lá có gai nhọn. Lá khớm mọc thành cụm hình hoa thị, giúp cây hấp thụ ánh sáng hiệu quả.
- Hoa: Hoa khớm mọc từ phần trung tâm của cụm lá hình hoa thị. Hoa khớm có màu vàng hoặc cam, nhỏ và có nhiều cánh. Hoa khớm nở thành chùm, tạo nên vẻ đẹp rực rỡ cho cây.
- Quả: Quả khớm, hay còn gọi là trái thơm, là phần được sử dụng nhiều nhất của cây khớm. Quả khớm có hình bầu dục, vỏ màu vàng hoặc xanh lục, với nhiều mắt nhỏ li ti. Thịt quả khớm có màu vàng hoặc trắng, vị ngọt thanh và hơi chua, chứa nhiều vitamin và khoáng chất.
2. Phân loại:
Có nhiều giống khóm khác nhau,phổ biến nhất là khóm Cayenne và khóm Queen.
- Khóm Cayenne có quả to, vỏ dày, vị chua ngọt.
- Khóm Queen có quả nhỏ hơn, vỏ mỏng, vị ngọt hơn.
Khóm Tắc Cậu và Khóm Cầu Đúc là hai loại dứa (khóm) nổi tiếng ở Việt Nam, mỗi loại có những đặc điểm và hương vị đặc trưng riêng biệt:
- Khóm Tắc Cậu – Kiên Giang: Được trồng ở vùng đất cù lao giữa hai sông Cái Lớn và Cái Bé, chủ yếu ở huyện Gò Quao và Châu Thành, tỉnh Kiên Giang. Có hương vị ngọt đặc trưng, thịt quả màu vàng đậm, giòn và thơm. Cây khóm Tắc Cậu có thể cho quả quanh năm trong vòng 3 năm và sau đó cần trồng lại.
- Khóm Cầu Đúc – Hậu Giang: Chủ yếu được trồng tại xã Hỏa Tiến, thị xã Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang. Thuộc giống Queen (Nữ hoàng), có nguồn gốc từ Thái Lan, với trái có hình dáng thanh nhã, mắt lồi, cuống ngắn, hố mắt hơi sâu. Thịt màu vàng đậm, ít xơ, ít nước, ăn giòn và ngọt
3. Điều kiện sinh trưởng:
- Cây khóm thích hợp với khí hậu nóng ẩm, nhiều nắng.
- Cây khóm cần đất tơi xốp, thoát nước tốt.
- Cây khóm chịu hạn tốt, nhưng không chịu được úng nước.
4. Phân biệt cây khớm, dứa và thơm:
Ở Miền Bắc, dứa là cách gọi chung cho trái thơm và trái khóm. Trong khi đó, ở Miền Nam, đặc biệt là miền Tây, người dân phân biệt rõ ràng giữa thơm và khóm và cho rằng đây là hai giống khác nhau.
- Trái khóm: Thường dùng để chỉ giống dứa Queen. Có lá có nhiều gai, trái có kích thước nhỏ (dưới 1kg), thịt vàng đậm, ngọt đậm đà. Khóm nổi tiếng gồm Khóm Tắc Cậu – Kiên Giang, Khóm Cầu Đúc – Hậu Giang.
- Trái thơm: Thường dùng để chỉ giống dứa Cayen. Lá không có gai hoặc có rất ít, trái to (có thể trên 3kg), mắt thưa, hố mắt nông, thịt hơi vàng, vị ngọt thanh hơi chua và mọng nước hơn khóm.
- Dứa: Là tên gọi chung cho cây và quả của loài cây này.
II. Giá trị dinh dưỡng của khóm
Cây khóm được xem là nguồn cung cấp dồi dào vitamin và khoáng chất thiết yếu cho cơ thể con người. Quả khóm chứa hàm lượng vitamin C cao, giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa hiệu quả. Bên cạnh đó, khóm còn cung cấp vitamin B1, B6, mangan, kali và chất xơ, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như:
- Hỗ trợ hệ tiêu hóa: Chất xơ trong khóm giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón.
- Giảm nguy cơ ung thư: Chất chống oxy hóa trong khóm giúp chống lại gốc tự do, giảm nguy cơ ung thư.
- Tốt cho da: Vitamin C trong khóm giúp da sáng mịn, giảm nếp nhăn và tăng độ đàn hồi.
- Tăng cường sức khỏe tim mạch: Kali trong khóm giúp điều hòa huyết áp, giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Một số lưu ý khi sử dụng cây Khớm
Mặc dù cây khóm có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cần lưu ý một số điều sau khi sử dụng:
- Người có vấn đề về tiêu hóa: Nên hạn chế ăn dứa vì có thể gây kích ứng dạ dày.
- Người dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với dứa, gây ra các triệu chứng như ngứa, nổi mẩn đỏ, sưng tấy.
- Phụ nữ mang thai: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng dứa vì có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
III. Giá trị kinh tế của cây khóm
Cây khóm không chỉ có giá trị dinh dưỡng cao mà còn mang lại giá trị kinh tế đáng kể. Dưới đây là một số lý do:
- Nhu cầu thị trường cao: Dứa là loại trái cây được ưa chuộng trên toàn thế giới. Nhu cầu tiêu thụ dứa ngày càng tăng, đặc biệt là ở các nước phát triển.
- Dễ trồng và ít sâu bệnh: Cây khóm tương đối dễ trồng và ít bị sâu bệnh hại, giúp giảm thiểu chi phí sản xuất.
- Năng suất cao: Cây khóm có năng suất cao, có thể thu hoạch nhiều lần trong năm.
- Giá trị thị trường cao: Giá bán dứa trên thị trường tương đối cao, mang lại lợi nhuận tốt cho người trồng.
- Chế biến đa dạng: Dứa có thể được sử dụng để chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau như nước ép, mứt, sấy khô, đóng hộp, v.v., giúp tăng giá trị cho sản phẩm.
- Xuất khẩu: Dứa là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể cho đất nước.
Ngoài ra, một số bộ phận khác của cây khóm cũng có thể sử dụng:
- Nõn cây: được dùng làm thuốc chữa sốt, cảm cúm, ho.
- Lá cây: có thể sắc nước uống để lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc.
- Rễ cây: được dùng làm thuốc chữa tiểu tiện khó khăn, sỏi thận.
Nhìn chung, cây khóm là một loại cây trồng có giá trị dinh dưỡng cao và mang lại giá trị kinh tế đáng kể. Việc trồng và chế biến cây khóm góp phần tạo ra nguồn thu nhập cho người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và quốc gia.
IV. Quy trình canh tác cây khóm
Dưới đây là quy trình cơ bản và có thể có sự điều chỉnh tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của từng vùng trồng khóm.
1. Chuẩn bị đất trồng:
- Cây khóm thích hợp với nhiều loại đất, nhưng tốt nhất là đất tơi xốp, thoát nước tốt, có độ pH từ 5.5 đến 6.5.
- Cần cày bừa đất kỹ, nhặt sạch cỏ dại và tàn dư thực vật trước khi trồng.
- Bón lót phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh để tăng độ phì nhiêu cho đất.
2. Chọn giống:
- Nên chọn giống khóm có nguồn gốc rõ ràng, khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
- Một số giống khóm phổ biến ở Việt Nam như khóm Cayenne, khóm Queen, khóm MD2,…
- Xử lý giống bằng cách ngâm trong dung dịch thuốc trừ nấm bệnh 20 – 30 phút trước khi trồng.
3. Kỹ thuật trồng:
- Thời vụ trồng: tùy theo điều kiện khí hậu địa phương, thường vào đầu mùa mưa.
- Có thể trồng cây khóm bằng chồi hoặc bằng cây con.
- Mật độ trồng: 8.000 – 10.000 cây/ha.
- Kích thước hố trồng: 30 x 30 x 30 cm.
- Bón lót phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh vào hố trồng.
- Trồng cây khóm vào giữa hố, lấp đất xung quanh gốc, tưới nước nhẹ.
4. Chăm sóc:
- Tưới nước: Tưới nước thường xuyên cho cây, đặc biệt là trong giai đoạn ra hoa và kết quả. Nên tưới nước vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.
- Bón phân: Bón phân định kỳ cho cây theo các giai đoạn sinh trưởng. Sử dụng phân NPK, phân hữu cơ vi sinh và các loại phân bón lá. Bón lót trước khi trồng và bón thúc sau khi cây ra hoa.
- Làm cỏ, vun xới: Thường xuyên làm cỏ, vun xới xung quanh gốc cây để hạn chế sự phát triển của cỏ dại và chèn rễ, cạnh tranh dinh dưỡng với cây khóm.
- Phòng trừ sâu bệnh: Theo dõi và phát hiện kịp thời các loại sâu bệnh hại cây khóm để có biện pháp phòng trừ hiệu quả.
5. Thu hoạch:
- Quả khóm có thể thu hoạch sau 14 – 18 tháng trồng.
- Nên thu hoạch khi quả đã chín đều, có màu vàng cam và tỏa ra mùi thơm.
- Thu hoạch bằng cách cắt cuống quả, không nên để quả chín quá sẽ ảnh hưởng đến chất lượng.
- Sau khi thu hoạch, cần dọn dẹp vườn tược, bón phân bón gốc cho cây để chuẩn bị cho vụ sau.
Lưu ý:
- Cần áp dụng các biện pháp canh tác bền vững để bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm.
- Bảo quản quả khóm nơi khô ráo, thoáng mát để giữ được độ tươi ngon.
- Sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu bệnh hợp lý, theo hướng dẫn của ngành chức năng.
- Thu hoạch quả khóm đúng thời điểm để đảm bảo chất lượng.
Một số kỹ thuật canh tác tiên tiến cho cây khóm:
- Tưới nước tiết kiệm: Sử dụng hệ thống tưới nước nhỏ giọt hoặc tưới nước theo thời vụ để tiết kiệm nước và tăng hiệu quả sử dụng nước.
- Bón phân bón lá: Bón phân bón lá giúp cung cấp dinh dưỡng cho cây một cách nhanh chóng và hiệu quả.
- Thực hành nông nghiệp hữu cơ: Sử dụng phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học và các biện pháp phòng trừ sâu bệnh sinh học để bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn có thêm kiến thức về quy trình canh tác cây khóm.
Lời kết
Cây khóm là một loại cây trồng có giá trị dinh dưỡng và kinh tế cao. Việc phát triển cây khóm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
