Nhãn là loại trái cây nhiệt đới được yêu thích bởi hương vị thơm ngon và giá trị dinh dưỡng cao. Là một cây trồng lâu đời, nhãn đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế và văn hóa của nhiều địa phương. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm, giá trị dinh dưỡng, giá trị kinh tế, cách trồng và chăm sóc cây nhãn.
I. Đặc điểm
Nhãn (Dimocarpus longan) là loại cây ăn quả nhiệt đới thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae). Cây nhãn thuộc loại cây ăn quả thân gỗ, có thể cao tới 15-20m, với tán lá rộng và rậm rạp, cung cấp bóng mát tốt. Lá nhãn kép lông chim, màu xanh đậm. Hoa nhãn nhỏ, màu trắng, mọc thành chùm. Quả nhãn hình tròn, hơi thuôn dài, có vỏ dày màu nâu sẫm, sần sùi. Bên trong vỏ là phần thịt trắng mọng nước, vị ngọt thanh. Hạt nhãn có màu nâu đen bóng, cứng và có vị đắng. Nhãn thường ra trái vào mùa hè.

II. Giá trị dinh dưỡng
Nhãn là nguồn cung cấp dồi dào các vitamin và khoáng chất thiết yếu cho cơ thể như vitamin C, vitamin B6, kali, magie,… Nhãn cũng chứa nhiều protein, polyphenol, flavonoid, chất xơ và các hợp chất chống oxy hóa. Nhờ vậy, nhãn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như:
- Bổ mắt, cải thiện thị lực
- Tăng cường hệ miễn dịch
- Hỗ trợ tiêu hóa
- Giúp xương chắc khỏe
- Làm đẹp da và tóc

III. Giá trị kinh tế
Nhãn là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Được trồng nhiều ở các tỉnh miền Bắc và Nam Trung Bộ Việt Nam. Chúng được tiêu thụ tươi trên thị trường trong nước và xuất khẩu sang các nước khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,… Và được chế biến thành nhiều sản phẩm như nhãn sấy khô, rượu nhãn, chè nhãn, mứt,… mang lại lợi nhuận cao cho người trồng.
IV. Các loại nhãn phổ biến
Trên thị trường hiện có nhiều giống nhãn khác nhau, mỗi loại có những đặc điểm riêng biệt và yêu cầu chăm sóc khác nhau. Một số giống nhãn được biết đến là dễ chăm sóc hơn, bao gồm:

1. Nhãn lồng Hưng Yên:
- Đây là loại nhãn ngon và nổi tiếng nhất ở Việt Nam.
- Quả có kích thước lớn, vỏ dày, màu nâu sẫm.
- Cùi nhãn dày, trắng mọng nước, vị ngọt thanh, thơm ngon.
- Nhãn lồng Hưng Yên được trồng nhiều ở tỉnh Hưng Yên.
2. Nhãn tiêu da bò:
- Loại nhãn này có vỏ dày, sần sùi, màu nâu sẫm.
- Cùi nhãn dày, trắng ngà, vị ngọt đậm.
- Chịu được điều kiện khắc nghiệt, dễ trồng.
- Nhãn da bò được trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam Việt Nam.

3. Nhãn xuồng cơm vàng:
- Loại nhãn này có quả to, thuôn dài, hình xuồng.
- Vỏ nhãn mỏng, màu nâu nhạt.
- Cùi nhãn dày, màu vàng, vị ngọt thanh, thơm.
- Nhãn xuồng cơm vàng được trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam Việt Nam.
4. Nhãn Ido:
- Là giống nhãn mới được du nhập từ Đài Loan.
- Quả to, vỏ mỏng, cùi dày, hạt nhỏ, vị ngọt thanh.
- Ít sâu bệnh, năng suất cao.
- Trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam.
5. Nhãn tím:
- Quả to, vỏ dày, cùi dày, hạt nhỏ, vị ngọt thanh.
- Vỏ có màu tím đặc trưng.
- Trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam.

6. Thanh Nhãn:
Đây là một giống nhãn mới được lai tạo thành công bởi bà Trần Kiều ở ấp Giồng Nhãn A, xã Hiệp Thành, thành phố Bạc Liêu. Giống nhãn này được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu độc quyền vào năm 2014.
- Quả to, vỏ màu vàng nhạt, mỏng, dễ bóc, sần sùi.
- Cùi dày, ráo nước, hạt nhỏ.
- Vị ngọt thanh, thơm ngon.
- Chịu được điều kiện khắc nghiệt, ít sâu bệnh.
- Năng suất cao, trung bình 20-30 tấn/ha.
- Thanh Nhãn có giá trị kinh tế cao, gấp 2-3 lần so với các loại nhãn khác. Nhu cầu thị trường cao, tiềm năng xuất khẩu lớn.
Ngoài ra, còn có một số loại nhãn khác như nhãn lồng tím, nhãn tiêu Huế, nhãn Miền Thiết,… Mỗi loại nhãn đều có những đặc điểm riêng biệt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng.
V. Cách trồng và chăm sóc
Trồng và chăm sóc cây nhãn đòi hỏi sự chú ý đến nhiều yếu tố từ việc lựa chọn giống, chuẩn bị đất, gieo trồng, bón phân, tưới nước, đến phòng trừ sâu bệnh. Dưới đây là một số hướng dẫn cơ bản:
- Chọn giống:
- Nên chọn giống nhãn phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng địa phương.
- Một số giống nhãn phổ biến: Nhãn lồng Hưng Yên, nhãn xuồng cơm vàng, nhãn tiêu da bò, nhãn Ido, nhãn tím,…
- Nên chọn mua cây giống tại các cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng.
- Đất trồng:
- Nhãn thích hợp với loại đất thịt nhẹ, tơi xốp, thoát nước tốt.
- Nên xử lý đất trước khi trồng bằng cách bón lót phân chuồng hoai mục, phân lân và vôi bột. Bón lót vào hố trồng trước khi trồng cây 15-20 ngày.
- Trồng cây:
- Nên trồng cây vào mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 10) để cây có điều kiện sinh trưởng tốt nhất.
- Đất trồng cần tơi xốp, thoát nước tốt và có độ pH từ 5,5 đến 6,5.
- Hố trồng có kích thước phù hợp với cây giống, khoảng 60x60x60 cm.
- Trồng cây con vào hố, lấp đất và tưới nước cho cây.
- Chăm sóc:
- Tưới nước: Tưới nước thường xuyên cho cây, nhất là vào mùa khô. Tưới nước cho cây vào sáng sớm hoặc chiều mát. Tưới nước theo rãnh hoặc tưới phun mưa. Lượng nước tưới tùy thuộc vào giai đoạn phát triển của cây và điều kiện thời tiết.
- Bón phân: Bón phân định kỳ cho cây để cung cấp dinh dưỡng.
Giai đoạn cây con: Bón phân thúc để cây phát triển thân, lá.
Giai đoạn cây trưởng thành: Bón phân thúc để cây ra hoa, đậu quả.
Giai đoạn cây ra quả: Bón phân thúc để nuôi quả to, ngon. - Cắt tỉa cành: Cắt tỉa cành tạo tán cho cây, giúp cây thông thoáng, quang hợp tốt và ra quả nhiều hơn. Cắt tỉa cành già, cành vượt, cành mọc chen chúc.
- Phòng trừ sâu bệnh: Cần chú ý phòng trừ các loại sâu bệnh hại thường gặp trên cây nhãn như sâu đục quả, rệp, nhện đỏ,…
- Thu hoạch:
- Nhãn thường cho thu hoạch sau 3-5 năm trồng.
- Nên thu hoạch vào lúc quả chín vàng, vỏ chuyển sang màu nâu sẫm.
Một số lưu ý:
- Nhãn dễ bị rụng quả nếu không được chăm sóc đúng cách.
- Cần chú ý phòng trừ các loại sâu bệnh hại thường gặp trên cây nhãn như sâu đục quả, rệp, nhện đỏ,…
Hy vọng những thông tin trên đây sẽ giúp bạn trồng và chăm sóc cây nhãn hiệu quả.
Kết luận
Với hương vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao và giá trị kinh tế quan trọng, cây nhãn là loại cây trồng tiềm năng cho người nông dân. Việc áp dụng kỹ thuật trồng và chăm sóc tiên tiến sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng quả nhãn, góp phần phát triển kinh tế địa phương.